Interview met Wiebe Buddingh

Wiebe Buddingh is de vertaler van de Harry Potterboeken. Hij is de zoon van de bekende dichter Cees Buddingh. Wiebe Buddingh schuwt publiciteit, we hebben dan ook nergens een foto van hem kunnen vinden.
De Nederlandse boeken zijn juist zo leuk, omdat Buddingh ook veel namen heeft vertaald. In bv. De Duitse en Franse boeken is dat niet zo, zoals je ook in onderstaand interview kunt lezen.


In welke volgorde vertaal je: eerst globaal en dan precies ?
Wat betreft de volgorde waarin ik werk : eerst lees ik het boek en maak aantekeningen van lastige namen, begrippen en woordspelingen, zodat ik daar vast over na kan denken. Dan begin ik aan de vertaling zelf, die in principe zo nauwkeurig mogelijk is en als laatste volgt een uitgebreide correctie, die een paar weken in beslag neemt en waarbij ik altijd nog veel verander. Voor dingen die eerst moeilijk leken of waar ik nog niet helemaal tevreden mee was, vind ik bij herlezing vaak een oplossing. De titel wordt meestal in overleg met de uitgever vastgesteld, maar in het geval van Harry Potter zijn ze zo simpel dat ze - in elk geval tot op heden - geen probleem hebben opgeleverd.

Krijg je het boek pas als het officieel uitgebracht is of vertaal je vanaf het manuscript?
De eerste twee Potters heb ik uit boek vertaald (toen Harry nog niet zo'n hype was), maar het derde uit manuscript. Probleem is dan dat je toch moet wachten tot de definitieve Engelse versie verschijnt, omdat daar vaak allerlei dingetjes in veranderd blijken te zijn, die je dan allemaal weer moet opsporen. Nu Harry ook in Nederland zo'n succes is, moet de vertaling liefst zo snel mogelijk op de markt komen en de volgende boeken zullen dus ook wel uit manuscript vertaald moeten worden.

Heb je enig idee van de inhoud van de volgende delen ? Is het raamwerk bekend bij de vertalers ?
Niemand heeft enig idee wat er in de volgende delen aan bod komt, de vertalers niet en de uitgevers niet.
We weten dat Rowling een raamwerk heeft, maar dat blijft strikt geheim, afgezien van het feit dat de serie zeven delen zal beslaan, n voor elk schooljaar van Harry.

Heb je Joanne Rowling zelf al eens ontmoet ?
Ik heb J.K. Rowling nooit ontmoet en het is door de gigantische publiciteit ook vrijwel onmogelijk om nu nog met haar in contact te komen.

Hoe heb je deze vertaalopdracht gekregen ?
Ik kreeg de opdracht omdat ik voor de Harmonie al meer had vertaald, onder andere het hele oeuvre van Tom Sharpe en ze dus blijkbaar vertrouwen hadden in mijn vermogen om humoristische boeken te vertalen, ook al is de humor van Sharpe wel van een heel andere orde.

Je bent nu steeds bezig met Harry Potter.Kun je er nog meer vertaalwerk naast doen?
Dat er nog meer delen verschijnen is heel prettig. Ik vertaal de boeken met veel plezier en ze lopen ontzettend goed. Dat wil niet zeggen dat ik er geen ander werk tussendoor doe: na Harry 3 heb ik nog drie boeken vertaald, eentje voor Bzzth en twee voor de Boekerij. Het laatste , dat nog moet uitkomen, is ook een kinderboek, getiteld "Harry and the Wrinklies"een merkwaardig toeval, want het is in Engeland gepubliceerd in 1997, het jaar dat ook de eerste Potter verscheen. Inmiddels kijken de uitgever en ik reikhalzend uit naar de eerste versie van Harry 4, die volgens de geruchten een ontzagwekkende omvang heeft. Als het inderdaad zo'n dikke pil blijkt te zijn ben ik daar wel een paar maandjes zoet mee.

Nu vertaal je kinderboeken. Zou je dat willen blijven doen?
Wat voor soort boeken af van welke andere schrijver zou je graag iets vertalen ?
Ik kan niet zeggen dat ik perse iets van een bepaalde schrijver zou willen vertalen. Mijn voorkeur gaat wel uit naar humor en ik merk nu dat ik het ook heel leuk vind om kinderboeken te doen. Harry 1 was het eerste kinderboek dat ik ooit vertaald had. Ik heb boeken uit allerlei genres vertaald - literatuur, maar ook thrillers en SF - en die variatie bevalt me heel goed.

Is er een "overleg" tussen Pottervertalers ? Wordt er contact met je opgenomen als een vertaalidee van jou wordt overgenomen ? Hoe ben je op "collectebus"gekomen ? En op Gladianus - Gladjanus?
Van overleg tussen Pottervertalers is geen sprake. Ik heb geen idee hoe de diverse termen in Duitsland of Frankrijk zijn vertaald, maar als ze een vondst van mij zouden willen overnemen heb ik daar geen moeite mee. De Collectebus was niet zo moeilijk te verzinnen: tenslotte was het een bus die mensen ophaalde oftewel verzamelde en dan ligt die associatie voor de hand. Gladianus heeft zijn naam te danken aan zijn karakter. Als je een naam probeert te verzinnen die iets zegt over zo'n persoon, kom je op woorden uit als: slijmerd, angsthaas, huichelaar, gladjanus. dat laatste klinkt al een beetje als een persoonsnaam, dus de link gladjanus - Gladianus is gauw gelegd. Het gaat er bij het vertalen vooral om of de Nederlandse term min of meer dezelfde sfeer oproept als de Engelse en "goed aanvoelt ".

Heb je lang zitten puzzelen op het anagram MARTEN ASMODON VILIJN?
Het anagram Mijn naam is Voldemort- Marten Vilijn was inderdaad heel lastig. Van alle dingen in de Harry Potterboeken heb ik daar het langst op zitten puzzelen. Alle letters van "Mijn naam is Voldemort" moesten er in voorkomen, maar het moest ook een geloofwaardige persoonnaam zijn. Dat is een van de vondsten waar ik persoonlijk het meest content mee ben.

Vind je de boeken zelf ook leuk of zie je het vertalen ervan meer als een technische opdracht?
De boeken van Harry Potter zijn heel leuk om te vertalen, vooral omdat je er zoveel van je eigen creativiteit in kwijt kunt. Ik vertaal de meeste boeken met plezier, maar Harry is toch wel iets aparts.

Vind je de hele Potter-heisa overdreven of kun je, je het enthousiasme wel voorstellen?
Wat de Potter-hype betreft: ik kan me het enthousiasme wel een beetje voorstellen. De boeken zijn goed geschreven, humoristisch en vindingrijk, dus wat dat betreft verdienen ze het om succes te hebben. Ik denk dat het ook iets te maken heeft met een reactie op de soms wat al te sombere en serieuze literatuur die niet alleen kinderen, maar ook volwassenen vaak opgedrongen krijgen. De boeken hebben niet voor niets boven aan de Amerikaanse bestsellerslijsten voor volwassenen gestaan. De boeken die verstokte niet-lezers toch aan het lezen krijgen zijn de lof die ze toegezwaaid krijgen dubbel en dwars waard.

In de Duitse en Franse editie is ervoor gekozen om de Engelse originele namen en termen onvertaald te nemen. Wat vind je van die keuze?
Ik heb nooit een vertaling in een andere taal gezien, maar als de Duisters en de Fransen de namen en termen gewoon overnemen, lijkt me dat er veel van de humor en subtiliteit van de boeken verloren gaat. Vrijwel iedere naam of term heeft wel een betekenis of draagt bij aan de totale impact van een boek. Bovendien is het onvermijdelijk dat er in een vertaling bepaalde vondsten of grappen verloren gaan, maar door de namen te vertalen kun je op die manier soms een plaatsvervangend grapje toevoegen, bijvoorbeeld in het geval van Gladianus Smalhart of het Langdradige Weekblad. Harry potter en zijn zwerkbalploeg vind ik toch beter en natuurlijker klinken dan Harry Potter und seine Quidditch-Mannschaft. Gelukkig ben ik over de meeste vondsten nog steeds redelijk tevreden. Een paar van de aardigste vond ik zelf het hierboven genoemde Langdradig Weekblad, de Wegisweg en Verdonkeremaansteeg, Zwerkbal en professor Zwamdrift. Een van de personages die later een grote rol blijken te spelen was Sirius Zwarts, die helemaal in het begin van deel 1 even vermeld wordt. Als ik had geweten dat hij later zo belangrijk zou worden had ik die misschien anders genoemd. Een andere term die misschien problemen zou kunnen opleveren is het nieuwe lievelingsvak van Hermelien, Arithmancy, dat op de basis van de nu beschikbare gegevens vertaald is als Voorspellend Rekenen, maar waarvan we nu nog niet weten wat het precies inhoudt.

Hoe ga je te werk als je aan het vertalen bent? Bestaat er zoiets als een "writer's block" voor vertalers?
Ik vertaal gewoon thuis en doe daarnaast de dagelijkse dingen. Ik zonder me niet af en heb gelukkig nog nooit last gehad van writer's block. Dat lijkt me ook moeilijk, want de tekst ligt er tenslotte al. Vertalen is vooral een kwestie van discipline, van 's ochtends op tijd achter je computer gaan zitten en bij problemen net zolang nadenken en zoeken tot je een oplossing vindt. Als je, zoals in het geval van Harry Potter, ook echt je eigen inbreng kunt hebben bij een boek is dat alleen maar prettig.